تحلیل انتقادی رویکردهای اثباتی به قانون بررسی موردی دیدگاه‌های هانس کلسن و هربرت هارت

اثبات‌گرایی حقوقی از جمله مکاتب حقوقی است که داشتن نظریه­ای اخلاقاً بی­طرف توصیفی یا مفهومی از حقوق را هم ممکن می­داند و ضروری. بر پایۀ این مکتب، قوانین اثباتی، قوانینی است که دولت‌ها آن را تصویب می­کنند و متفاوت از اصول اخلاقی مکتب حقوق طبیعی است که دائمی تلقی می‌شوند و حتی بنابر بعضی از نظریات، ریشۀ الهی دارند. اثبات‌گرایی حقوقی در دوران معاصر، اغلب خود را با نظرهای هانس کلسن و هربرت هارت معرفی کرده و به‌شدت متأثر از این دو اندیشمند بوده است، به‌گونه­ای که نمی­توان از اثبات‌گرایی سخن به میان آورد و از تبیین نظری آن دو سخن نگفت. کلسن با نظریۀ‌ ناب حقوقی، سعی در معرفی رویکرد اثبات­گرایانۀ خالص و تند دارد، درحالی‌که هربرت هارت دارای مذاقی معتدل است و رویکردی فایده‌گرا را در میان اثبات‌گرایان حقوقی دنبال می‌کند، البته نظریات هر دو در مبانی و اصول اثبات‌گرایی ریشه دارد؛ اصولی که هم خود به‌تنهایی و هم در حوزۀ حقوق با برداشت­هایی که کلسن و هارت ارائه می­دهند، علاوه‌بر تناقضات متعدد، بیش از گذشته با کارکردهای حقوق در جامعۀ انسان اجتماعی ناهمخوانی دارد و در صورت اجرا با نتایج ناخواسته­ روبه‌رو می­شود.